Ebenezer Howard (1850–1928) i jego nigdy niezrealizowana koncepcja miasta społecznego

Współcześni architekci, zwłaszcza zaś planiści zajmujący się projektowaniem osiedli mieszkaniowych i przestrzeni zielonych w miastach, często powołują się w swoich działaniach na rozważania teoretyczne Ebenezera Howarda (1850–1928), dostrzegając w nim twórcę koncepcji miasta ogrodowego. Przedstawienie okoliczności powstania wydanej w 1898 roku książki Howarda, analiza ilustrujących ją wykresów, jak również omówienie wskazanych w niej źródeł inspiracji prowadzą do wniosku, że pierwotnym celem brytyjskiego reformatora było stworzenie pewnego typu miasta społecznego. Rezygnacja z tego zamierzenia wynikła z ustępstw wobec osób, które z czasem przejęły kontrolę nad wydaną przez niego książką – z wyraźnym celem stworzenia pierwszej osady noszącej miano miasta ogrodowego, którą stało się Letchworth, założone już w 1904 r. (Welwyn było już raczej wytworem okresu międzywojennego i istotną osadą satelitarną dla Londynu). Daty przyjścia Howarda na świat na obrzeżach londyńskiego City w 1850 roku i jego śmierci w Letchworth w 1928 roku objęły okres intensyfikacji uprzemysłowienia Wielkiej Brytanii, reform rządowych i budowania imperium handlowego. Istotnym faktem, który należy wziąć pod uwagę, jest to, że pierwotny tytuł jego książki, KU JUTRZEJSZEMU DNIOWI! Pokojowa droga do rzeczywistej reformy zmieniono w drugim nakładzie z 1902 roku na powszechnie dziś znaną wersję Miasta Ogrodowe Jutra. Zastosowawszy słowa „rzeczywista reforma”, Howard miał na myśli konieczne, w jego przekonaniu, holistyczne przestrzenne (lub miejskie) planowanie, w połączeniu z reformami gospodarczymi i społecznymi, kluczowymi dla realizacji jego koncepcji rozwoju kompleksów miast ogrodowych, aby dobrze funkcjonowały i rozkwitały jako miasta społeczne. Wprowadził on na przełomie XIX i XX wieku termin „Miasto Ogrodowe” w odniesieniu, jak się wydaje, do nowoczesnego ujęcia niegdysiejszej koncepcji „Miasta Niebiańskiego”. Był człowiekiem religijnym ery wiktoriańskiej. Te kluczowe wątki ujawniają się w powszechnie znanej w Wielkiej Brytanii koncepcji miasta ogrodowego (takie tłumaczenie polskojęzyczne wydaje się najściślej oddawać terminologię angielską) jako kompleksu wielu miast, usytuowanych w pobliżu głównego, nieco większego, ośrodka centralnego, z których każde miało być niezależnie funkcjonującym organizmem.