Problemy partycypacji w polskich miastach

Popularno partycypacjiw polskich miastach zwiksza si w ostatnich latach, jednak sposb jej organizowania cigle potrzebuje usprawnie. Przepro1Partycypacja w sensie elementu praktyki urbanistycznej jest czci szerzej rozumianej partycypacji obywatelskiej, krytyczna analiza jej sytuacji: [9].2 Momentem przeomowym dla wielu zmian w myleniu o sytuacji spoecznej w miastach by koniec lat 60. XX wieku drabina partycypacji Sherry Arnstein [10] i manifest Prawo do miasta Henri Lefebvra [5] wyznaczaj zmian w myleniu o upodmiotowieniu mieszkacw miast. Pierwsze polskie opracowanie monograficzne na temat partycypacji w architekturze i urbanistyce to najprawdopodobniej praca doktorska Stefana Wrony (1981) [11], kolejne istotne sytuacje pokazujce rozwj zagadnieniaw naszym kraju to dyskusja w lutym 1981 r. w redakcji kwartalnika Czowiek i rodowisko wydawanego przez Instytut Ksztatowania rodowiska [12] oraz publikacja poseminaryjna Towarzystwa Urbanistw Polskich z 1990 roku [13], a nastpnie doktoraty Magorzaty Hanzl i Jacka Wiszniowskiego oraz monografie Krystyny Pawowskiej (za: [11]).3 Rozumianej jako faktyczny wpyw mieszkacw na decyzjea nie manipulacja [10], pozorowanie partycypacji (udzia wyselekcjonowanej przez wadze grupy) lub tzw. partycypacja PR-owa.4 Drugim najczciej wskazywanym przez projektantw elementem jest (poza kosztami) nieumiejtno zastosowania oglnie znanych metod organizowania uczestnictwa, a trzecim niemono wyobraenia sobie, jak niefachowiec moe wiedzie coo projektowaniu (na podstawie analizy dyskursu w badanych sytuacjach miejskich oraz wypowiedzi architektw w prowadzonych w ramach bada dyskusjach o partycypacji).5 Przykad z bada w Rudzie lskiej: zmodernizowany niedawno plac Niepodlegoci wzbudzi na pocztku sporo gosw krytycznych, mieszkacy zwrcili uwag, natychmiast po zakoczeniu budowy, na brak toalet publicznych (bo nie zostay oznaczone i udostpnione od razu). Toaleta publiczna, jak inne nietypowe elementy wyposaenia, zostaa zaprojektowana, bowiem mieszkacy przedstawili projektantom szczegowo niuanse codziennego funkcjonowanie tego miejsca w czasie spotka partycypacyjnych. Czas na dziaania z mieszkacami wczony zosta w proces projektowania i poskutkowa stworzeniem programu funkcjonalnego miejsca adekwatnie do realnych potrzeb sygnalizowanych przez mieszkacw. (Projekt Planty Godula udzia autorki w multidyscyplinarnym zespole projektowymz Markiem Janikiem, Weronik Dragan, Piotrem Gibasem, Magdalen Szczepocka, Ann Wojtas, I miejsce w konkursie Mikroprzestrzenie 2016. Realizacja 2022, 7 tys. m², koszt ok 5,6 mln z, autorka projektu techniczno-budowlanego: Joanna Klajmon).6 Np. w sytuacji partycypacyjnego tworzenia strategii rozwoju Gliwice 2040 pojawio si wiele postulatw dotyczcych organizowania spotka po pracy, jednak nie byy one uwzgldniane, zaproponowano jedynie moliwo wyboru z trzech terminw (wszystkie w godzinach pracy).centrum Raciborza. Dziki dziaaniom partycypacyjnym, prowadzonym przez lokaln organizacj spoeczn z mieszkacami i lokalnymi przedsibiorcami, okazao si, e przebudowanie wyszego poziomu ulicy tak, aby by bardziej dostpnyi atrakcyjny, moe poprawi sytuacj sklepw i ulokowanych tam przedsibiorstw. Wyniki oddolnych dziaa w kolejnych latach wpisay si w miejsk polityk, projekt przebudowy oparty o wytyczne z dziaa partycypacyjnych zosta zrealizowany i obecnie przynosi korzyci nie tylko mieszkacom, alei lokalnemu biznesowi. Na przestrzeni 10 lat od oddolnego projektu stopniowo nastpiy te trwae zmiany w rozumieniu roli partycypacji w miecie w tej chwili Racibrz czyni staraniaw kierunku utworzenia wasnego urban labu.13 Sabo bada ankietowych to pytania zamknite mieszkacy nie mog zwykle przekaza informacji nieprzewidzianych wczeniej przez badaczy (pytania otwarte nie poddaj si atwo analizom ilociowym). Przykad: badania w Gliwicach miay charakter badania opinii spoecznej na temat decyzji wadz, a nie badania realnych potrzeb, pytania s zbyt oglne (tzw. Barometr Gliwicki, analizy na podstawie obserwacji uczestniczcej 202122).14 Przykad z bada: najwaniejsze ostre konflikty w Gliwicach, obserwowane i/lub wspierane ekspercko oraz partycypacyjnie przez autork i innych pracownikw Wydziau Architektury Politechniki lskiej 2010 konflikt wok przebiegu Drogowej Trasy rednicowej przez zabytkowe centrum miasta, 201222 konflikt wok wycinki zabytkowej alei lip; 2016 do teraz konflikt wok budowy zbiornikw retencyjnych na dobrze funkcjonujcych zielonych polderach przy ul. Sowackiego, 20162022 konflikt wok budowy suchego zbiornika niszczcego cenny ekosystem, tzw. Wilcze Doy; 2021 konflikt zwizany z prb zlokalizowania fabryki akumulatorw na 300 h cennego biologicznie ternu w regionalnym korytarzu ekologicznym, 2023 konflikt dotyczcy zgody na wyburzenie zabytkowych budynkw poprzemysowych w centrum Gliwic (Fabryka Drutu). Wikszo tych konfliktw bya/jest tak ostra z powodu nieuwzgldniania potrzeb mieszkacw, a jedynie pozorowania dziaa na rzecz ich uwzgldnienia.wadzone w cigu ostatnich kilkunastu lat badania wskazuj na kilka aspektw partycypacji, ktrych ulepszenie znaczco poprawiaby jako uczestnictwa mieszkacw w procesach wspdecydowania o zmianach w przestrzeni miasta. Szans takiej poprawy sytuacji nios powstajce ju w Polsce laboratoria miejskie tzw. Urban Laby17. Tekst powsta w oparciu o badania prowadzone jako obserwacja uczestniczca, analizy dyskursu i dokumentw miejskich w kilku miastach na lsku.